سعید بارانی و امیر بهارانی

امیر علیپور هستم و فیلمسازی را از سال 93 به طور جدی شروع کردم. این فهرست با توجه به تجربیات عینی و تلخ و شیرین در سر صحنه خودم بدست آمده اند و برای من خیلی ارزشمندند. برای هر کدام ممکن است هزینه های زیادی پرداخته باشم و خاطرات زیبایی از هر کدام دارم. تلاش می کنم همانطور که به تجربیاتم افزوده می شود به فهرست اضافه کنم.

(خاطرات را ننوشتم که حجم کمتری داشته باشد و بصورت فهرست باشد! شماره بندی نکردم که بتوانم راحت جابجا کنم.)

* فیلمسازید؟ پس فیلم بسازید.

شما می خواهید فیلمساز باشید پس همه چیز برای شما می تواند سوژه فیلمسازی بصورت جدی باشد، از بادکنک بگیر تا زندگی در مریخ، هر چیزی که می شنوید یا می بینید، روزنامه را که باز کنید همه مطالبش می تواند سوژه باشد و صد البته آگهی های آن و ...

سعید سهیلی می گفت که فیلم رو با دیدن یه عکس شروع می کنم و فیلمنامه رو می نویسم و می سازم. خیلی از فیلمسازها با دیدن عکس، نقاشی، داستان کوتاه، تئاتر و ... ایده می گیرند و فیلم می سازند.

بازم اگه توی انتخاب موضوع موندید اینم موضوع: کور شدن 13 نفر بخاطر مصرف الکل خراب، نابینا شدن 15 نفر بر اثر ترزیق دارو تاریخ مصرف گذشته، امید به زندگی، صنعت و کار، انواع مشاغل مثل قالیشویی - نقاشی ساختمان - آرایشگری - مهندسی - پزشکی - عکاسی، خرید و فروش، اخبار، تکنولوژی و اختراع، زندگی در 10000 سال آینده، آگهی و تبلیغات، زندگی فانتزی، زالو، مدرسه رفتن و درس خواندن، صلح، عشق، چاق و لاغر، سلفی، پرستاری، خدمتکاری، نامه، نقاشی بچه ها، بازی، ورزش، قهرمانان ورزشی، ورزشکاران خانم، سفر و گردشگری، صنایع دستی، سفالگری، آرایش خانم ها، خواستگاری، تاریخ و اتفاقات گذشته، کتاب های داستان کوتاه و رمان ها فارسی و خارجی و ...

بعد از ساخت فیلم نوبت به نمایش و فروش آن می رسد، حتما فکری برای آن کنید که همه موفقیت شما در فیلمسازی به نمایش، فروش و بازاریابی فیلمتان بستگی دارد. از فیلمهایی که برای نمایش به خانواده خودتان می سازید تا فیلمهایی که برای مخاطبانی مثل سینما، شبکه پخش خانگی و ... می سازید.

* شروع کنید.

لازم نیست بهترین باشید تا شروع کنید، بلکه باید شروع کنید تا بهترین شوید.

شما هر کارگردانی را که در نظر دارید و فکر می کنید 20 سال فاصله دارید تا به جایگاهش برسید، با ساختن اولین فیلم 10 سال را طی می کنید و با ساخت فیلم دوم و سوم و یا حتی چهارم 9 سال دیگر را به راحتی طی می کنی اما مهمترین مسئله اون یک ساله که شاید برایش باید بیش از 10 سال وقت گذاشت و زحمت کشید.

مثل بافندگان فرش می بایست هزاران گره بزنید تا فرش تان آماده عرضه شود.

شما امپراتور صحنه خواهید بود.

 * بلند بلند فکر کنید.

منظورم از بلند فکر کردن اینکه در جمعی یا با کسی هستید، همون فکری که در ذهن مرور می کنید را با زبان بیان کنید و صحبت کنید. در این گفتن چیزی را سانسور نکنید و دنبال کلمات و ادبیات خاصی نباشید. همانطور که در فکرتان اینکار را نمی کنید، راحت باشید.

* شروع با فیلمنامه است.

فیلم های قدرتمند از داستان شروع می شود. شروع به نوشتن کنید، اول همه فیلمسازی فیلمنامه است. اگر خودتون داستان نمی نویسید، پس دنبال نویسنده فیلمنامه و نویسنده باشید. ایده و طرح خودتون رو سفارش بدید تا برایتان فیلمنامه بنویسند.

بازسازی فیلم های قدیمی، کتاب داستان و رمان های نویسندگان، عکس و تصاویری که الهام اولیه بهتون می دن و خط و ربط آنها به هم، خاطرات شخصی و احساسات درونی و ... روایت داستان شما رو می تونن به عهده بگیرند.

در مورد چیزی که می خواهید بنویسید و یا بسازید، می بایست استادش باشید و اندازه ده ها کتاب مرجع اطلاعات و داستان بدانید.

نهایت کار شما، فیلمی است که به شکلی سرگرم‌کننده، پیرامون مسئله‌ای جهانی و اساسی حرف بزند.

* کارگردان می داند چه پلانی رو بگیرد و چه پلانی رو نگیرد.

کارگردان کسی است که می داند چه پلانی رو نگیرد. برای هر پلان و هر چیزی که در صحنه و جزئیات دلیل دارد و می تواند از کار خود خوب دفاع کند. اصول کار رو خوب بدونه و بدونه از کجا شروع کنه و به کجا برسونه.

* مخاطب شناسی داشته باشید و تسلط بر احساسات و افکار مخاطب پیدا کنید.

فیلم یعنی احساس. خنداندن، گریاندن، ترساندن، متعجب کردن و غافلگیری، شک و تردید، نوستالوژی و ...

فیلم تان می بایست به اندازه کافی احساسات داشته باشد.

* نماهنگ بسازید، تیزر و فیلم تبلیغاتی بسازید.

با خواننده ها و آهنگ ها ارتباط بگیرید و آهنگ ها را تصویری کار کنید و داستان نوشته و موزیک ویدئو بسازید. موزیک ویدئو خیلی مهمه مثلا پر هزینه ترین کار تصویری آهنگ، 7 میلیون دلار هزینه داشته و در حالت های معمولی مثلا برای ساخت نماهنگ 5-10 دقیقه ای تا 100 میلیون در ایران هزینه می شه.

حتی کارگردان های مطرحی مثل فرزاد موتمن، شهرام مکری، امیر توده روستا، دیوید فینچر، مارتین اسکورسیزی، دیوید‌ لینچ، مایکل مور و ... هم تیزر و فیلم تبلیغاتی می سازن.

* فیلم مستند بسازید.

برای ساخت فیلم مستند بسیاری از عوامل فیلمسازی داستانی را نیاز ندارید و حتی می توانید یکنفره فیلم بسازید. بسیاری از اصول فنی و قوانین فیلمسازی داستانی مثل نورپردازی کنار گذاشته می شوند و هزینه ها بسیار پایین می آید. داستان وجود دارد و کافییست آن را روایت و تراژدیک کنید.

* دورش بگردید.

هر موضوعی را که برای ساخت فیلم انتخاب می کنید، به راحتی ازش نگذرید و سعی کنید فیلم های مختلفی در موردش بسازید و ابعاد و زوایای مختلف آن را ببینید و به ساخت یک فیلم اکتفا نکنید.

* با ایده خودتان فیلم بسازید.

شرکت های بزرگ چه کار می کنند؟ آیا برای یک نفر کار می کنند؟ برای یک نفر محصول می سازند؟ یا منتظر می مانند که یه نفر بیاید و سفارش کار دهد تا آنها تولید کنند؟

جواب شما هم قطعا نه خواهد بود. پس مثل شرکت های موفق و افراد موفق برای جامعه جهانی فیلم بسازید و برای مخاطب جهانی ایده خودتان را فیلم کنید. فیلمنامه جهانی بنویسید و با سرمایه، زمان و عواملی که در دارید برای نمایش و فروش در جهان فیلم بسازید.

شرکت های بزرگ و برندهای جهانی مثل مایکروسافت، اپل، نوکیا، دیزنی، مک دونالد، کوکاکولا، بنز، نایک، زارا و دیگران ... هیچ موقع برای یک مشتری و یه سفارش دهنده منتظر نمی مانند، بلکه ایده فکر شده خود را در جهت جذب مخاطب جهانی عملی و اجرا می کنند.

برندی برای راه یافتن به بازارجهانی راه اندازی کنید. (مثل شهاب حسینی)

* کارگردان برای اولین تماس به بازیگر زنگ بزند.

این اهمیت به شخصیت و کارتون رو نشون می ده و بازیگر براش اهمیت داره که خود کارگردان تماس بگیره نه دستیار و مدیر تولید و ...

* بریم فیلمسازی؟

با چی بریم؟ وسیله نقلیه برای جابجایی عوامل، تجهیزات و... به تعداد نفرات و تجهیزات و مسیرهای لازم نیاز دارید. معمولا عوامل از خانه تا لوکیشن آورده می شوند، و بعد از فیلمبرداری تا منزل برگردانده می شوند. تجهیزات گروه های تصویربرداری، نورپردازی، لباس، صحنه، تدارکات، تولید و... ماشین هایی با ایمنی بالا در نظر گرفته بشوند تا خسارتی به گروه ها وارد نشود که فیلمبرداری به خوبی پیش برود.

* قبل از رفتن به سر فیلمبرداری، حتما با بازیگر و دیگر عوامل تمرین کنید.

این نکته خیلی مهمه و باعث پایین آمدن زمان فیلمبرداری و کاهش هزینه و فیلم بهتر می شود. در تئاتر این نکته وجود دارد و قبل از اجرای اصلی ممکن است ماه ها تمرین داشته باشند. پس شما هم حتما قبل از فیلمبرداری با بازیگران خود تمرین کافی داشته باشید.

البته برعکس این هم صادق است و بعضی از کارگردان ها با بازیگر قبل از فیلمبرداری تمرین نمی کنند و یا فیلمنامه در اختیار بازیگر قرار نمی دهند تا بازی بازیگر جلوی دوربین غریضی باشد.

* چی بپوشم؟

لباس بیشترین چیزی است که از کارکترهای فیلم دیده می شود پس حتما در مورد رنگ و رنگبندی، نوع، تمیزی و کثیفی، سایز، مدل، تعداد و خیلی از عوامل دیگر لباس باید کارگردان و طراح لباس و صحنه باید انتخاب های مهمی داشته باشند. چی بپوشند از سوال های اصلی فیلمسازی است.

معمولا کارگردان و عوامل پشت دوربین هم لباس کار می پوشند.

* ماکت بسازید.

استوری بورد رو همه انجام می دیم ، اما برای اینکه به فیلم نهایی نزدیک بشید و اصلاحات تمرینات بازیگران و عوامل دیگه رو ببینید. به راحتی ماکت فیلم رو می تونید با دوربین های ساده بگیرید و راو کات بزنید و پلان ها و کات هارو بررسی کنید.

* قاب و کادر زیبا بگیرید.

قاب تصویر از نظر زیبایی شناختی بسیار اهمیت دارد، کادرهای دارای پرسپکتیو و دیگر نکات قاب بندی باعث زیبایی تصویر و حظ بصری می شود. شما با در اختیار داشتن عناصر درون قاب از لوکیشن، بازیگر، نور و رنگ و همچنین جابجایی و حرکت موضوع و حرکات دوربین به بهترین شکل ممکن می توانید برای ترکیب بندی زیبا بهره برداری کنید.

هر فریم از فیلم تان می باید مثل یک عکس زیبا و نقاشی بی نظیر باشد. حتی هر فریم می تواند از تابلوهای هنرمندان بزرگ الهام گرفته شده باشد، یعنی از خودتان سوال کنید چه‌ می‌شد اگر نقاشی‌ها حرکت و صدا داشتند؟

* حذف اضافات.

وظیفه اصلی کارگردان حذف اضافات از آنچیزی است که بر پرده نمایش داده می شود. شامل عناصر کادر و صداها. حتی به اندازه چند فریم!!

* جان صحنه و تضاد در حس صحنه

شما اگر می خواید مخاطب رو بخندونید، صحنه باید کاملا جدی باشه و اگر می خوای مخاطب رو بترسونی، بازیگر کاملا باید شجاعانه رفتار  کنه و ...

حرف اتو که زدی، پاساژ بده و فضا رو بشکن و بعد دوباره برگرد.

* تجهیزات را درست تحویل بگیرید.

اگر تجهیزاتی را اجاره می کنید یا از کسی می گیرید، شخصی (دستیاران) که می خواهد آنها را استفاده کند، تحویل بگیرد و قبل از اینکه سر صحنه متوجه شوید که آنچیزی نیست که می خواستید و یا خراب است، جلوی اتلاف وقت و هزینه را بگیرید. تعداد تجهیزات هم خیلی مهم است که موقعه تحویل از نظر تعدادی هم دقیق تحویل و دقیق یادداشت شوند.

* ابزارآلات برقی دستیاران تصویر و صدا.

انواع چسب، پیچ گوشتی، سیم چین، فازمتر و ... ابزارهایی مثل این برای دستیاران تصویر و صدا ضروریه. بهترین روش می تونه بستن کیف کمری باشه.

* دابل چک کنید.

تجهیزات و تنظیمات و کارآیی آنها را قبل از بکارگیری بازبینی کنید. تنظیمات را دو بار نگاه کنید که آن تنظیماتی باشند که می خواهید. رم و باطری حتما نگاه کنید که باشند، سر لوکیشن نرید بعد ببینید ای دل غافل، رم و باطری ندارید!!

* آب و هوا را چک کنید.

حتما باید بدونید در لوکیشن تون در ساعاتی که تصویربرداری دارید ، وضعیت آب و هوا به چه شکله و همین طور که در فیلم نیاز دارید، همون آب و هواست؟ مخصوصا باد و باران و ... که می تونه اذیت تون کنه و باعث شکست ابزار و آسیب به پروژه تون و توقف فیلمبرداری تون بشه.

* از دور تصویر بگیرید.

پلان های فیلم خود را با لنزهای تله 200 به بالا تصویربرداری کنید، با این کار عمق میدان افزایش می یابد و سوژه از پس زمینه جدا شده و تصاویر زیباتری خواهید داشت. برای اینکار تا می توانید از سوژه و بازیگر دور شوید، با اینکار بازیگر احساس می کند که جلوی دوربین نیست و راحت تر بازی می کند.

با فاصله گرفتن از سوژه به خود امکان می دهید که از پیش زمینه های مختلف ثابت و متحرک در کادر دوربین بهره ببرید و به جذابیت اثر کمک کنید و کادر پلان های فیلم انرژی بیشتری خواهند داشت.

* منشی صحنه فیلم بگیرد.

منشی صحنه با دوربین موبایل خود از مانیتور کارگردان فیلم بگیرید که برای نماهای بعدی همه چیز در سر جای درست خود قرار داشته باشند و راکورد حفظ شود.

* از بازیگران و هنروران موسسات سینمایی استفاده کنید.

به جای اینکه دنبال بازیگر در آشنایان خود بگردید و منت این و آن را بکشید، بهتر است از موسسات سینمایی و یا تئاتر بازیگر و هنرور درخواست کنید. این موسسات به هر تعداد که بخواهید بازیگر و هنرور در اختیارتان قرار می دهند. البته اگر مایل هستید از اطرافیان خود استفاده نمائید، از قبل کسانی را که مایل به حضور و فعالیت در فیلمسازی هستند را شناسایی و مدارکی (مشخصات، عکس، اطلاعات تماس) برای این کار تهیه کنید و سر فرصت تست بازیگری بگیرید. البته این نکته برای تمام عوامل جلو و پشت دوربین صدق می کند و شما برای دریافت نتیجه شگفت انگیز از ساخت فیلمتان، بهتر است از عوامل حرفه ای استفاده نمائید. با هنروران می توانید صحنه های خود را به واقعیت نزدیک کنید و صحنه ها را خالی نگیرید.

* ساخت فیلم، هزینه بر و گران است.

حتی برای ساخت فیلمی قابل قبول، هزینه هنگفتی را باید هزینه کرد. پس قبل از ساخت به نتیجه، بازده و فروش فیلم خود فکر کنید. این هزینه شامل تجهیزات صحنه، تهیه لوکیشن، دستمزد عوامل، هزینه تجهیزات، حمل و نقل، خوراک، اسکان و ... را شامل می شود.

 * صدا و نور را جدی بگیرید.

همانطور که به تصویر و فیلمبرداری فکر می کنید، به صدا و نحوه اجرای آن فکر کنید و آن را جدی بگیرید. همانطور که در انتخاب تجهیزات و عوامل فیلمبرداری دقت می کنید، به تجهیزات و عوامل صدا و نور اهمیت بدهید.

 * محیط ساکت و آرام

صدا هم مثل تصویر برای فیلم مهم است و برای صدابرداری و صداگذاری درست، صدابرداران ترجیح می دهند که صداهای اضافه ای مثل ساخت و ساز ساختمان، هواپیما، شلوغی ساختمان و ... در صحنه وجود نداشته باشد. پس در انتخاب لوکیشن و یا زمان فیلمبرداری دقت کنید تا صدابردار بتواند صداهای درستی را برایتان ضبط کند.

* موسیقی ایرانی.

همانطور که از بازیگر با زبان خارجی برای فیلم ایرانی استفاده نمی کنید پس موسیقی را هم ایرانی استفاده کنید. حتی اگر موسیقی خارجی هم می خواهید، موسیقی های ایرانی شبیه موسیقی خارجی مثل اسپانیایی ، ترکیه ای و ... از موسیقیدانان ایرانی موجود هست که بخواهید در موسیقی متن و تیتراژ اثرگذار باشند و بخشی از درام فیلم را به دوش بکشند.

 * خسارتی نشید.

کار با بچه ها و حیوانات می تونه سخت و وقت گیر باشه. کار با حیوانات می تونه خیلی خطرناک هم باشه، مثلا مرغی که میاد به سمت دوربین و می پره روی دوربین ... صحنه خیلی خنده داریه اما یه نقطه روی لنز و خسارت پنجاه میلیونی!! اتفاق افتاده که می گم!!

 * همه کاره نباشید و کارها رو تقسیم کنید.

درسته که توانایی انجام همه کارها را دارید!! اما برای کارهایتان از عوامل استفاده کنید. دیدم فیلمسازانی که حتی مدیر تدارکات، گریم، طراح صحنه و لباس و ... فیلمشون هم هستند، اما شما اینکار را نکنید چون به جای اینکه فیلمبرداری را ساعت 7 صبح شروع کنید مجبور می شوید ساعت 14 شروع کنید. پس با سپردن کارها به عوامل حرفه ای، با خیال راحت نتیجه بهتری از فیلمتان بگیرید.

اگر بخاطر هزینه است که می خواهید عوامل نیاورید و کارها را خودتان انجام دهید، باز هم پیشنهاد می دهم اینکار را نکنید و به جای آن با جذب تهیه کننده، جذب اسپانسر، فروش و یا راه های درآمدزای دیگر، پروژه را قوی پیش ببرید.

* اغراق نکن، زندگی کن.

بازی بازیگران نباید اغراق شده باشد، بلکه می بایست مثل زندگی معمولی باشه مگر با تشخیص کارگردان. بازیگر نباید به هیچ وجه برای تمام شدن دیالوگ و یا بازی اش عجله کند.

* عکاس پشت صحنه

عکاس پشت صحنه از تست گریم و لباس، انتخاب بازیگر (رخ و نیم رخ)، پشت صحنه که دوربین توی کادر باشه، راکوردهای صحنه (برای حفظ راکورد)، عکس صحنه (قابی که تصویربرداری می شه و فیلمبردار ضبط می کنه، اگه لازمه حتما باید برای عکاس صحنه دوباره بازی کنند) و ... عکاسی و فیلمبرداری می کنه.

 * ورزیده و پر انرژی باشید.

همه عوامل در اختیار شما هستند تا فیلمتان ساخته شود اما در مرحله فیلمسازی سلامتی و همچنین توانایی انجام به موقع کارها نقش کلیدی و اساسی در پیشبرد تفکر و کارخانه رویاسازی شما دارد. بهداشت، تغذیه درست، ورزش و هر آنچه که در ورزیدگی شما تاثیر مثبت دارد در برنامه ریزی تان بگنجانید و به آن عمل کنید.

* به قیافه نیست

بازیگری سینما سن نمی خواهد: از قنداقی ترین کودک تا پیرترین آدم می تواند بازیگر باشد، قیافه نمی خواهد: از هر تیپ و هیکلی یا هر ناقصی در چهره و بدن هم داشته باشی تا خوش هیکل ترین و خوش چهره ترین آدم بازیگر سینماست. از لهجه دارترین آدم تا خواننده ترین و دوبلورترین هنرمند ، از معلول ترین تا ورزشکارترین ، از فقیرترین تا سرمایه دارترین آدم در سینما بازیگری می کنند.

* شات لیست

فهرستی از پلان هایی که باید فیلمبرداری شوند را تهیه کنید تا صجنه ای از قلم نیوفته و سکانس ها به صورت دقیقی خرد شده و فیلمبرداری شود و اینطوری تعداد پلان های فیلم هم کامل مشخص شده و می توان به کمک این شات لیست به راحتی استوری برد طراحی کرد.

 * به انتشار فکر کنید. چقدر فیلم تون دیده می شه؟

حتما به نحوه انتشار و پخش فکر کنید و مراحل آن را طی کنید مثلا اگر به تلویزیون و صداوسیما داخلی یا خارجی فکر می کنید حتما صحبت هایی با شبکه ها داشته باشید و نحوه، شرایط و ضوابط آن را بدانید و در تولید فیلم اعمال کنید. نحوه اکران و پخش در موفقیت شما سهم بسزایی دارد. حتی ادیسون هم برای فیلم هاش و اختراعات اش پرزنت عمومی و نمایش عمومی داشت.

 * پا جای پای بزرگان می گذارید.

در فیلمسازی کارهایی انجام خواهید داد که آن بزرگانی که همیشه از آنها شنیده و فیلم از آنها دیده اید، روزگاری انجام داده اند با تفاوت اینکه ممکن است آنها این امکانات و تجهیزات را که شما در اختیار دارید را هرگز نداشته اند. دوست فیلمسازی داشتم که در بیایانی رفته بود که فیلم بسازد، می گفت اهالی گفتند که قبلا مجید مجیدی برای فیلم آواز گنجشک ها اینجا بوده!!

همیشه هم این جا پای بزرگان گذاشتن شیرین نیست و حتی اصغر فرهادی گفته: «هنگامی که از کن به ایران بازگشتیم در فرودگاه به شهاب حسینی گفتم که همین مسیر را عباس کیارستمی به همراه نخل طلا آمده اما عده‌ای در فرودگاه ایستاده بودند تا او را بزنند.»

بالا و پایینی وجود نداره، دنیای سینما خیلی کوچیکه. با کسانی که دوست داشتید کار کنید، حتما موقعیتی پیش خواهد اومد که اونها دنبالتان خواهند اومد و به شما کار خواهند سپرد.

* حذف الگوهای ساختاری

در فیلمسازی می شود مثل آثار هنرمندان مینی‎مالیست‌ با حذف درام و الگوهای ساختاری در فیلم‎نامه شروع کرد، تا ایده حذف مفهوم کارگردانی در فیلم و یا حذف بازیگر در فیلم‌ رسید و حتی از این هم فراتر رفت و تا حذف خود فیلم در فیلم ادامه پیدا کرد. به گفته شهرام مکری نمونه بارز حذف این الگوها، فیلم های عباس کیارستمی می باشد.

* انبار تجهیزات

در فیلمسازی های پر تجهیزات و طولانی مدت و لوکیشن کم، بعد از انتقال تجهیزات به لوکیشن، ممکن است به سینه موبیل نیازی نباشد و بخواهید تجهیزات را در اتاقی انبار کنید، به امنیت اتاق و تجهیزات دقت کافی داشته باشید، از لحاظ امنیت، باد و باران، دسترسی و جابجایی ساده تر و سریع تر و ...

* بازی ساب تکست (زیرمتن) ، بازی پلان ها

فیلمسازی بازی با پلان هاست. چطور بگیریم؟ چطور بچینیم؟ و ...

* تقابل

تضادها رو بیابید و کار کنید.

* طراحی شروع و پایان

از مهمترین بخش های هر فیلمی، طراحی شروع و پایان فیلمه.

* سر صحنه درست اش کن.

می رسیم به شعار (Fix it on set). هر چقدر سر صحنه اتفاق بیوفته، اتفاق بهتریه. کارگردان های بزرگ به طبعی بودن (natural) اتفاق معتقدند.

* همه جزئیات مهمه

فیلمسازی یعنی جزئیات. جزئیات در صدا، تصویر، صحنه، فیلمنامه و ... ، و هر کدام که اشکال داشته باشن، فیلم قیلم خوبی نمی شه. همان اندازه که تصویر مهمه، همانقدر صدا مهمه، همان قدر صحنه و فیلمنامه، بازیگر و ... مهمه.

* داغ و سرد کن، پر و خالی کن.

خودتو تهی و پر کن. خودتو داغ و سرد کن. تا خلاقیتت بیشتر بشه. زندگی خویش زیسته ات پر از اوج و فرود باشه. همیشه یک جا زندگی نکن، با آدم های متفاوت از قشر ضعیفه ضعیف تا بالای بالا رو تجربه کن.

* فیلمسازید؟ پس فیلم بسازید.

یادتان هست؟ اولین نکته که گفتم این بود. آخرین نکته هم همین است، اما توضیح اینکه برای موفقیت در فیلمسازی از رسانه ها برای نشان دادن خود استفاده کنید. از دیدار با دوستان تا شبکه های اجتماعی و مجازی، ارتباط با خبرنگاران و رسانه ها، برای بیان اینکه فیلمساز هستید و از پشت صحنه و حاشیه های فیلمسازی تان با مخاطبان صحبت کنید و حرف بزنید. مردمی که بهترین موفقیت ها را برای شما رقم خواهند زد.

همه این موارد کمک می کنند و حتما روشهای جایگذین دیگری هم دارند اما بدون اینها هم می توان فیلم ساخت. قواعد رو یاد بگیر و از یاد ببر. آنوقت که سگی دنبالتان کرده، فقط به فرار فکر کنید!!! یا فیلم می سازید یا میمیرید.

حتما اشتباه کنید و یه عالمه اشتباه کنید، شکست بخورید و شکست بخورید. بعضی موقع ها نیازه که حتی ضدفیلمسازی کنید. اما هرگز تسلیم نشوید چون شما عاشق فیلمسازی هستید.

به گفته مجید برزگر در مورد سینمای عباس کیارستمی: انگار می‌داند راهی که وجود دارد و همه به آن راه می‌روند در سینما، بیراهه است. یا آنکه قصد می‌کند خود به بیراهه برود. مسیر معکوس. راه  دیگر. حتی اگر بیراهه باشد.

عطار می گه:

تو پای به راه در نه و هیچ مپرس   /   خود راه بگویدت که چون باید رفت